Gián – Loài côn trùng chuyên ăn chất thải ra từ các hoạt động sinh hoạt của con người, cống rãnh, bãi rác,… Đêm xuống là khoản thời gian gián hoạt động mạnh nhất. Chúng sẽ lùng sục từng ngóc ngách trong tủ bếp, thùng rác, nhà vệ sinh, cống thoát nước. Gián được xem là loài côn trùng gây hại bậc nhất bởi lượng lớn vi trùng, vi khuẩn đang cư ngụ trên người chúng. Gián có mùi rất khó chịu, thường xuyên phá hoại thức ăn, gặm nhắm, cắn phá đồ vật trong nhà. Gián còn là vật chủ trung gian truyền nhiều dịch bệnh nguy hiểm như kiết lỵ, thương hàn, hen suyễn.

Đặc điểm sinh học

Gián thuộc lớp côn trùng – Insecta, bộ cánh gián – Blattodea. Gián xuất hiện hầu hết ở khắp mọi nơi trên thế giới, ngoại trừ 2 vùng cực Bắc, cực Nam và các vùng núi cao trên 3.000 mét. Cơ thể gián dẹt, có cánh ôm hết phần lưng sau. Đầu ẩn dưới phần ngực trò. Râu gián dài và có nhiều đốt. Cơ hàm gián dạng gặm, nhai. Tùy theo loài gián mà cơ thể chúng có kích thước khác nhau, có thể dài từ 3 đến 80 mm. Toàn thân gián phủ 1 màu nâu sáng, hoặc đen. Gían rất ít khi bay, bù lại chúng có tốc độ bò rất nhanh.

Theo các tài liệu nghiên cứu côn trùng học, chúng ta phát hiện được hơn 3.600 loài Gián thuộc 6 họ. Tuy nhiên, chỉ có loài gián nhà là nổi bật hơn cả bởi chúng xuất hiện nhiều hơn cả.

Phân loại

Các loại gián nhà mà chúng ta thường gặp gồm các loại sau:

Loài gián Mỹ có mặt trên khắp thế giới.

Gián Mỹ – Periplanete americana: Xuất hiện gần như ở tất cả các khu dân cư của con người trên toàn thế giới. Chúng có chiều dài cơ thể là 35 – 45 mm, màu cánh đậm hơn. Loài này đẻ trứng theo ổ, có 17 trứng, xếp dài thành hàng, dài từ 10 – 12 mm.

Loài gián Úc có 2 sọc vàng nhạt 2 bên thân.

Gián Úc – Periplanete australasiae: Sinh sống chủ yếu ở các vùng có khí hậu nhiệt đới, cận nhiệt đới. Gián Úc có cơ thể tương tự loài gián Mỹ, nhưng chiều dài cơ thể bé hơn, tậm 31-  37 mm, màu sắc loài này cũng đen hơn. Điểm dễ nhận ra ở loài Gián Úc này là có 2 sọc màu vàng nhạt từ 2 bên hông của cánh trải dài xuống 1/3 chiều dài cánh trước. 1 ổ Gián Úc thường có tầm 20 – 25 trứng.

Gián Đông Phương có màu đem sẫm.

Gián Đông phương – Blatta orientalis:  Dễ dàng bắt gặp loài gián này ở vùng khí hậu mát mẻ. Sở hữu kích thức bé nhỏ, cỡ 20 – 28 mm, cơ thể màu đen sậm. Ổ trứng gián Đông Phương có thể xếp hàng dài tầm 10 – 12 mm, có khoảng 15 – 19 trứng.

Gián Băng Vàng có dải màu vàng, nâu ngang lưng.

Gián có băng vàng, nâu – Supella longipalpa: Xuất hiện hầu hết ở khắp mọi khu dân cư. Chiều dài cơ thể khoảng 10 – 15 mmm, có 1 dải màu vàng, nâu băng ngang lưng. Ổ trứng dài tầm 3 – 5 mm, có 15 trứng trong cùng 1 ổ.

Gián sinh sản

Gián là loài côn trùng có vòng đời biến thái không hoàn toàn, trải qua 3 giai đoạn: trứng – thiếu trùng – gián trưởng thành. Khi đẻ, gián cái kết dính các cá thể trứng thành 1 ổ có hình dáng như quả đậu. Tùy theo loài, nhiệt độ môi trường, trứng gián có thể nở sau khoảng thời gian từ 1 – 3 tháng.

Gián con hay còn gọi là thiếu trùng, chúng không có cánh và kích thước của chúng rất nhỏ bé, tậm vài mm. Thiếu trùng sau khi mới nở sẽ mang màu trắng, nhưng chỉ 1 vài tiếng sau chúng sẽ có màu đen. Thiếu trùng sẽ phát triển thành gián trưởng thành bằng cách lột xác. Tiến trình này kéo dài từ 1 vài tháng hoặc hơn  1 năm tùy vào đặc điểm từng loài. Gián trưởng thành sẽ có hoặc không có cánh.

Tập tính của gián

Gián có lợi thì ít nhưng gây hại thì nhiều, ảnh hưởng xấu đến cuộc sống hằng ngày của con người. Gián sinh trưởng thành bầy đàn, hoạt động mạnh nhất là vào đêm. Ban ngày chúng sẻ ấn núp ở các kẽ tường, khe tủ, hoặc những nơi kín đáo khác trong nhà bạn. Chỉ cần vô tình chúng ta bật đèn sáng ở bếp vào ban đêm thì sẽ thấy gián di chuyển loạn xạ để tìm chỗ ẩn nấp.

Gián nhà thuộc loại côn trùng ăn tạp và chúng cực kỳ phàm ăn. Chúng có thể tiêu hóa hầu hết tất cả các loại thức ăn mà con người chưa, đã và đang sử dụng. Đặc biệt chúng rất hứng thú với bột, đường như sữa, bơ, đồ ngọt,… Gián cũng gặm bìa, gáy sách, ăn cả gián chết, huyết tươi/khô, phân, móng chân của con người,… chúng hầu như không bỏ qua thứ gì trong nhà bạn.

Sự phát tán

Có những loài gián có tập tính di chuyển thành đàn bởi sự sinh trưởng đông đúc. Chúng tập kết ở các địa điểm mới bằng cách chạy, hoặc bay. Chúng hay trú ẩn ở các chai, hộp rỗng, túi đựng thức ăn, các địa điểm mà con người lưu trữ thực phẩm. Dựa vào việc ẩn nấp tại các phương tiện di chuyển của con người như máy bay, xe lửa, tàu biển,… gián có thể di chuyển đến khắp mọi nơi trên thế giới.

Gián là loài côn trùng gây bệnh                                        

Mùi hôi tiết ra từ cơ thể gián sẽ ảnh hưởng rất lớn đến mùi vị của nhiều loại thực phẩm của con người. Khi lượng gián tập trung ở 1 khu vực mà nhiều thì toàn bộ nơi đó sẽ bốc lên 1 mùi đặc trưng của loài gián. Rất nhiều tế bào gây bệnh, vi khuẩn cũng được phát hiện trên cơ thể gián, có thể kể đến 1 số căn bệnh do gián gây ra như kiết lỵ, thương hàn, tiêu chảy, ngộ độc thực phẩm,… Các loại vi khuẩn gây bệnh này ẩn mình trên chân gián, rồi bám vào thức ăn, hộp đựng thức ăn, dụng cụ múc thức ăn khi chúng đi kiếm mồi. Phân thải ra từ gián cũng chứa 1 hàm lượng chất dị ứng khó chịu với con người.

Một số biện pháp phòng chống gián

Phải thường xuyên dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa, nơi sinh hoạt luôn trong tình trạng sạch sẽ. Có thể nhờ sự can thiệp của các biện pháp hóa học để tiêu diệt chúng nếu gián xuất hiện quá nhiều, sau đó chúng ta phải cải tạo lại môi trường sống, dẹp trừ nơi ẩn nấp và nguồn thức ăn của gián.

Nếu vô tình chúng ta thấy được sự góp mặt của gián con, trứng gián trong nhà, thì đó là dấu hiệu rõ ràng nhất cho việc nhà bạn đã là nơi mà gián định cư lâu dài.

Có thể diệt gián bằng biện pháp phun thuốc diệt gián dạng phun tồn lưu ở những địa điểm, ngóc ngách mà gián thường xuyên xuất hiện.